1. Thực chứng
   1. Thể can dương thượng kháng

Triệu chứng lâm sàng: Huyễn vựng ù tai, đầu choáng váng và đau, mỗi khi phiền lao hay tức giận thì đầu choáng váng và đau lại tăng lên. Mặt đỏ, gò má đỏ. Tính tình nóng dễ cáu giận, ngủ ít, hay mê, miệng khô đắng. Chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền.

Pháp điều trị: Bình can tiềm dương, thanh hỏa tức phong.

Phương dược: Dùng bài “Thiên ma câu đằng ẩm” gia giảm.

Thành phần:

Thiên ma 8 g Câu đằng 8 g Thạch quyết minh 12 g

Tang ký sinh 12 g Đỗ trọng 12 g Ngưu tất 12 g

Chi tử 8 g Hoàng cầm 8 g Ích mẫu 12 g

Phục thần 12 g Dạ giao đằng 12 g

Thiên ma + Câu đằng + Thạch quyết minh bình Can dương, tức Can phong; Sơn chi + Hoàng cầm tiết Can hỏa; Tang chi + Đỗ trọng + Ngưu tất bổ thận âm, dưỡng can huyết, lại có tác dụng thông lạc; Dạ giao đằng + Phục thần dưỡng huyết, an thần.

1. 2. Thể đàm trọc trung trở

Triệu chứng lâm sàng: Đầu váng, đi đứng không vững, đầu có cảm giác nặng. Ngực bụng đầy tức mà hay nôn khạc ra đờm dãi. Ăn ít hay ngủ mê, lưỡi bệu, rêu lưỡi dính nhớt hay trắng dày nhờn mà nhuận, mạch hoạt hay huyền hoạt hoặc nhu hoãn.

Pháp điều trị: Táo thấp trừ đàm, kiện tỳ hòa vị.

Phương dược: Dùng bài “Bán hạ bạch truật thiên ma thang” gia giảm.

Đột nhiên ù tai rồi chóng mặt, hoa mắt, có cảm giác như nhà cửa, đồ vật xoay chuyển bắt người bệnh phải nhắm mắt và nằm xuống nếu không sẽ ngã. Thường kèm theo muốn nôn, nôn mửa, mặt nhợt nhạt, ra mồ hôi. Cơn chóng mặt xẩy ra có khi chốc lát, có khi kéo dài mấy tiếng đồng hồ, đôi khi mấy ngày. Nóng khát, bón, nước tiểu vàng, mạch Thực.

Thành phần:

Bán hạ chế 12g Bạch linh 12g Bạch truật 12g

Thiên ma 8g Trần bì 10g Cam thảo 4g

Sinh khương 3 lát Đại táo 3 quả

Bán hạ, Thiên ma hóa đờm tức phong, trị đau đầu, chóng mặt là chủ dược.Bạch truật, Bạch linh kiện tỳ trừ thấp để tiêu đờm; Trần bì lý khí hóa đờm. Cam thảo, Sinh khương, Đại táo điều hòa tỳ vị.

1. 3. Thể ứ huyết trở khiếu

Triệu chứng lâm sàng: Khi phát ra Huyễn vựng thường hay tái phát, không khỏi, đầu đau, môi và móng tay, móng chân tím, bên lưỡi và mặt lưỡi có điểm ứ huyết, ban ứ hoặc ban tím. Hay quên, đêm mất ngủ, tâm phiền. Tinh thần mệt mỏi, cho tới bì phu có các ban xuất huyết tím. Mạch huyền sáp hay tế sáp.

Pháp điều trị: Khứ ứ sinh tân, hoạt huyết thông lạc.

Phương dược: Bài thuốc thường dùng “Bổ dương hoàn ngũ thang” gia giảm.

Thành phần:

Sinh hoàng kỳ 16 g Đương quy vĩ 8 g Xích thược 6 g

Địa long 4 g Xuyên khung 4 g Đào nhân 4 g

Hồng hoa 4 g

Hoàng kỳ dùng sống, lượng nhiều thì lực chuyên mà tính tẩu, đi khắp toàn thân, đại bổ nguyên khí hợp với Quy vĩ, Xích thược, Địa long, Xuyên khung, Đào nhân, Hồng hoa, nhiều vị hoạt huyết khử ứ

2. Hư chứng:
   1. Thể khí huyết lưỡng hư

Triệu chứng lâm sàng: Váng đầu hoa mắt, khi lao lực mệt mỏi thì các triệu chứng lại tăng lên. Đoản khí, tiếng nói nhỏ, tinh thần mệt mỏi ngại nói. Sắc mặt nhợt nhạt, môi khô không tươi, tâm quí, thiếu ngủ, ăn kém. Lưỡi nhợt bệu, cạnh lưỡi có vết hằn răng, rêu lưỡi trắng mỏng. Mạch tế nhược.

Pháp điều trị: Bổ ích khí huyết, kiện vận tỳ vị.

Phương dược: Bài 1: “Thập toàn đại bổ thang” .

Thành phần:

Đảng sâm 12g Bạch truật 12g Bạch linh 12g

Cam thảo 4g Thục địa 12g Đương qui 12g

Bạch thược 12g Xuyên khung 8g Hoàng kỳ 12g

Nhục quế 4g

Đây là bài Bát trân thang (kết hợp Tứ vật thang - gồm Đương quy , Thược dược, Địa hoàng, Xuyên khung với Tứ quân tử thang - gồm Phục linh , Truật, Nhân sâm, Cam thảo) có thêm Quế chi và Hoàng kỳ .

Bài 2: Quy tỳ thang

Thành phần:

Đảng sâm 12g Phục thần 12g Toan táo nhân sao 12g

Viễn chí 6g Hoàng kỳ 12g Mộc hương 6g

Bạch truật 12g Long nhãn 12g Đương qui 12g

Chích thảo 4g Đại táo 3 quả

Bài này gồm 2 bài "Tứ quân tử thang" và " Đương qui bổ huyết thang" gia Long nhãn nhục, Toan táo nhân, Viễn chí, Mộc hương, Đại táo là 1 bài thuốc thường dùng để trị chứng tâm tỳ hư tổn. Trong bài:

Sâm Linh Truật Thảo ( Tứ quân) bổ khí kiện tỳ để sinh huyết là chủ dược. Đương qui, Hoàng kỳ bổ khí sinh huyết; Long nhãn, Táo nhân, Viễn chí dưỡng tâm an thần. Mộc hương lý khí ôn tỳ. Sinh khương, Đại táo điều hòa vinh vệ. Các vị thuốc hợp lại có tác dụng ích khí kiện tỳ bổ huyết dưỡng tâm.

1. 2. Thể thận tinh bất túc

Triệu chứng lâm sàng: Đầu váng, mắt hoa, tinh thần mệt mỏi, ngủ ít hay mê, hay quên, ù tai, đau lưng, nam giới di tinh, răng dễ rụng. Nếu nghiêng về âm hư thì gò má đỏ, miệng khô, phiền nhiệt, người gày, lưỡi nhỏ, đỏ, rêu lưỡi ít và sáng, mạch tế sác. Nếu thiên về dương hư thì tay chân không ấm sợ lạnh, chất lưỡi nhợt, mạch trầm tế vô lực.

Pháp điều trị: Bổ thận ích tinh, dưỡng não tủy.

Phương dược: Thiên về âm hư “Tả qui hoàn” gia giảm

Thành phần:

Thục địa 16g Sơn dược 8g Sơn thù 8g

Thỏ ti tử 8g Kỷ tử 8g Ngưu tất 8g

Lộc giác giao 8g Cao Quy bản 8g

Bài này từ Lục vị địa hoàng hoàn biến hóa ra không dùng Đan bì lương huyết tả hỏa và Phục linh, Trạch tả khô thấm lợi thủy mà dùng Thỏ ty, Câu kỷ tử bổ ích can thận và cao quy bản, lộc giác giao bổ nhanh tinh huyết, Ngưu tất cường tráng gân cốt nên bài này có tác dụng bổ ích can thận mạnh hơn Lục vị địa hoàng hoàn.

Thiên về dương hư: Hữu quy hoàn gia giảm

Thành phần:

Thục địa 16g Sơn dược 8g Sơn thù 8g

Thỏ ti tử 8g Kỷ tử 8g Lộc giác giao 8g

Đỗ trọng 12g Phụ tử chế 4g Nhục quế 4g

Đương quy 12g

Bài này từ Phụ quế bát vị hoàn biến hóa đi, tức là lấy Tả quy hoàn làm cơ sở, bỏ ngưu tất, cao Quy bản, gia thêm Phụ tử, Nhục quế, Đương quy, Đỗ trọng.

1. 3. Nếu do hội chứng Ménière: Lên từng cơn dữ dội, tai nghe ù ù và chói, đôi khi hoàn toàn không nghe thấy gì nữa hoặc ngã xuống mà vẫn tỉnh táo.

Bệnh này chủ yếu do phong, thấp quá nhiều, Thận tinh suy kém, Tuỷ hải trống rỗng, trên dưới đều hư.

Phương dược: Định Huyễn Thang

Thành phần:

Bạch truật 12g Trạch tả 16g Phục linh 16g

Cúc hoa 10g Thạch xương bồ 12g Tang diệp 10g

Câu đằng 12g Lá sen 10g Thiên ma 8g